تولید مقاله نمی‌تواند بازنمای واقعی پیشرفت علمی باشد و با همه ارزشمندی یک گام ابتدایی از سلسله گام‌های پیشرفت علمی و پژوهشی به شمار می‌رود.
دانشگاه‌ها برای رسیدن به دانشگاه نسل سوم و چهارم به دنبال پژوهش هدفمند و مسئله‌محور هستند تا برای حل مسائل کشور، راهکار علمی داشته باشند و اگر محیط دانشگاهی به دانشگاه حل مسئله تبدیل شود، بسیاری از مشکلات جامعه، قابل رفع است.
انجام هر پژوهش با محوریت حل مسائل ملی از خصوصیاتی همچون بزرگ‌مقیاسی، پیچیدگی و چندوجهی بودن، تأثیرپذیری از محیط‌های بیرونی، انسان‌مداری و تغییر سریع برخوردار بوده که باید از طریق شبکه‌ای از نخبگان علمی و پژوهشگران در عرصه‌های مختلف اجتماعی به آن پرداخته شود.
مقام معظم رهبری نیز در دیدار اساتید، پژوهشگران و نخبگان دانشگاه‌ها بر هدفمندی تحقیقات تأکید فرمودند و رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فناوری، دوم حل مسائل کنونی و آینده کشور را خروجی پژوهشهای علمی عنوان کردند. بر اساس فصل هفتم سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز ساماندهی نظام موضوعات پژوهش‌ها، پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و فرایند راهنمایی کارامد برای رفع نیازهای مادی، معنوی جامعه اسلامی و الزام هدایت رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی به پروژه‌های مسأله‌محور و مورد نیاز جامعه مبتنی بر ارزش‌های اسلامی در بخش‌های صنعتی، اقتصادی، کشاورزی، خدماتی، اجتماعی و رفاهی مورد توجه قرار گرفته است.
در سال‌های اخیر نگارش مقاله در سیستم آموزش عالی ما جا افتاده است و همه ساله تعداد زیادی از اساتید و پژوهشگران کشور در فهرست ۲ درصد دانشمندان برتر جهان قرار می گیرند. شهرزاد عبدالمحمدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، معتقد است «برای اینکه در دنیا کشور قدرتمندی باشیم، یکی از ابزارهایش، توانمندی علمی است. این دو نمی‌تواند جدای از هم باشد. هر کشوری که توانمندی علمی بالایی دارد، کشور قدرتمندی نیز محسوب می‌شود. اما ابزارهای به رخ کشیدن این توانمندی علمی غیر از در معرض قضاوت بین‌المللی قرار دادن دستاوردهای پژوهشی و چاپ آن نیست.»مجموعه متنوعی از معیارهای کیفی و کمی به‌خصوص انجام پروژه‌های مسئله‌محور در نظر گرفته شود
«وقتی مقاله‌ای چاپ می‌کنید که دانشمندان از سراسر دنیا در ارتباط با شما می‌گویند روشی که استفاده کردید را می‌خواهیم در اختیار ما بگذارید و زمانی که یک دستاورد یا مقاله پژوهشی چاپ می‌شود بیش از یک هزار ارجاع توسط دانشمندان در سراسر دنیا به آن داده می‌شود، تازه شروع کاربردی شدنش است.» شهرزاد عبدالمحمدی چاپ مقاله پژوهشی را شروع کاربردی شدن آن می داند.
چندی پیش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی به واکاوی رویکرد مقاله محوری در تحقیقات دانشگاهی و غفلت از نیازها و مسائل کشور پرداخت. هدف اصلی این گزارش بررسی رویکرد مقاله محوری در پژوهشهای دانشگاهی و عدم توجه به حل مسائل و رفع نیازهای کشور عنوان شد و این نکته را روشن کرد که «اساساً تولید مقاله نمی‌تواند بازنمای واقعی پیشرفت علمی باشد و با همه ارزشمندی یک گام ابتدایی از سلسله گام‌های پیشرفت علمی به شمار می‌رود.»
بیشتر بخوانید:
چالش‌ها و نقاط ضعف سازوکار موجود تولید علم کشور و تأکید بیش از حد بر تولید مقاله و آثار آن نیز در بخش دیگری از این گزارش آمده است «افت کیفیت آموزش، معطل ماندن حل مسائل کشور، کاربردی نشدن پژوهش‌ها در سایه چیرگی مقاله محوری، تضعیف مهارت‌محوری و بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، دامن زدن به تقلب علمی و تحت تأثیر قرار گرفتن زندگی تحصیلی و شغلی دانشجویان باید شناسایی و تحلیل شود.»
هر کشوری که توانمندی علمی بالایی دارد، کشور قدرتمندی نیز محسوب می‌شود
در بخش دیگری از این گزارش، مربوط به ارزیابی دانشجویان دکتری آمده است «به جای تأکید بیش از حد بر تولید مقاله، مجموعه متنوعی از معیارهای کیفی و کمی به‌خصوص انجام پروژه‌های مسئله‌محور در نظر گرفته شود.»
دانشگاه آزاد اسلامی در طول چندین سال اخیر با تغییر رویکرد آموزشی و پژوهشی به دنبال رسیدن به دانشگاه کارآفرین و سرآمد است و در این راستا طرح پایش آزاد را در دستور کار قرارداد و به عنوان یک مرجع پژوهشی، متمرکز بر تحقیقات مسئله محور است. محمد ناصرمقدسی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات الزام هدایت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی به پروژه‌های مسئله‌محور و موردنیاز جامعه مبتنی بر ارزش‌های اسلامی در بخش‌های صنعتی، اقتصادی، کشاورزی، خدماتی، اجتماعی و رفاهی و غیره را ایده بسیار خوبی می‌داند «طرح پایش آزاد با تشکیل تیم‌های تحقیقاتی برای حل مسائل صنعتی کشور ایجاد شده است ولی با توجه به نوپا بودن نیازمند تکمیل شدن است.»
عضو هیئت‌علمی واحد علوم و تحقیقات موارد تشویقی در این طرح را مثبت ارزیابی می‌کند «مثلاً اگر استادی از طرح پایش برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی‌اش استفاده کند، در ظرفیتش تأثیرگذار خواهد بود و این امر مثبتی است.»
«طرح پایش آزاد برخاسته از نگاه مسئله‌محوری به چالش‌های کلان کشور است» ناصر عبادتی، مجری برنامه علمی حاشیه‌نشینی، اسکان غیررسمی و بافت فرسوده واحد اسلامشهر معتقد است این رویکرد هم برای دستگاه‌های اجرایی و نهادهای سیاست‌گذاری مفید بوده و هم زمینه ارائه خدمات بیشتر از طریق دانشگاه را ایجاد کرده و با کاربردی شدن پژوهش‌ها، زمینه افزایش توان اقتصادی را نیز فراهم کرده و بانک اطلاعات پایه‌ای بزرگی را ایجاد می‌کند.
اجرای برنامه پایش با مدیریت مأموریت گرای تولید علم و هدفمند کردن پژوهش، تحولی در کارآمدی نظام علمی و اداره کشور پدید آورد
عبادتی این طرح را برای حل مسائل و چالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های مختلف شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با استفاده از موجودیت دانشگاه و پتانسیل اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مثمرثمر می داند « اجرای برنامه پایش با مدیریت مأموریت گرای تولید علم و هدفمند کردن پژوهش، تحولی در کارآمدی نظام علمی و اداره کشور پدید آورد.»
به گزارش آنا؛ اصلاح آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی و پژوهشی به‌گونه‌ای که وزن پژوهشهای مسئله‌محور در ارتقا تعیین‌کننده باشد و به همان نسبت وزن انتشار مقالات کاهش یابد، ضروری است. عنصر مهم دیگر در تغییر رویه کنونی، تعریف و تدوین آیین‌نامه پژوهشهای کاربردی و تقاضامحور است. باید شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان متولی و سیاست‌گذار اصلی نظام تحقیقات کشور؛ آیین‌نامه پژوهشهای کاربردی را با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه و ابلاغ کند. به‌خصوص اینکه این موضوع جزء وظایف ذاتی این شورا نیز به‌شمار می‌رود.
انتهای خبر/11404/