سرمایه اجتماعی و فرهنگی، نتیجه تولید سریال‌های استراتژیک/ از «پسران هور» تا «نون‌خ» و «پایتخت»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آگاه، تلویزیون ایران در سال‌های اخیر نشان داده که هنوز هم می‌تواند فراتر از سرگرمی عمل کند و با تولید مجموعه‌هایی استراتژیک، هویت فرهنگی و حافظه تاریخی ملت را زنده نگاه دارد.

این روزها، بحث اصلی دیگر صرفاً خنداندن یا سرگرم کردن مخاطب نیست، بلکه پرسش مهم‌تری مطرح است: رسانه ملی چطور می‌تواند در رقابت با شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین، قصه‌هایی روایت کند که هم نسل دیروز را با خود همراه سازد و هم نسل امروز را درگیر کند؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در سریال‌هایی جست‌و‌جو کرد که به درستی «سریال‌های استراتژیک» نامیده می‌شوند.

نمونه روشن آن، مجموعه تازه «پسران هور» است. اثری که با محوریت شهید علی هاشمی و قرارگاه نصرت ساخته شده و فراتر از یک روایت جنگی، به بازخوانی یک تجربه انسانی می‌پردازد؛ تجربه‌ای که برای جوان امروز هم قابل لمس است. این نوع سریال‌ها تنها خاطره‌گویی نیستند؛ بلکه با ایجاد پیوندی عاطفی میان شخصیت‌ها و مخاطب، نشان می‌دهند که دفاع مقدس فقط یک رخداد تاریخی نبود، بلکه مدرسه‌ای بود برای یادگیری همبستگی، مسئولیت‌پذیری و ایستادگی.

در کنار آن، مجموعه‌هایی مانند «عملیات مهندسی» نیز به این راهبرد عمق بیشتری بخشیده‌اند. روایت از تلاش مهندسان جنگی که پشت جبهه، سرنوشت میدان نبرد را رقم می‌زدند، نمونه‌ای از بازنمایی هوشمندانه ظرفیت‌های مغفول دفاع مقدس است. این سریال‌ها به مخاطب می‌گویند که قهرمان فقط کسی نیست که در خط مقدم می‌جنگد، بلکه کسی است که با خلاقیت و دانش، راهی برای پیروزی می‌گشاید. همین نگاه است که می‌تواند برای نوجوان امروز جذاب باشد؛ نسلی که تکنولوژی و نوآوری برایش ارزش ویژه دارد.

اما سریال‌های استراتژیک صرفاً محدود به حوزه جنگ و مقاومت نیستند. آثار پرمخاطبی مانند «پایتخت»، «نون خ» یا حتی سریال‌های خانوادگی تازه‌ای همچون «طوبی» و «نجلا» نشان داده‌اند که روایت زندگی ایرانی نیز به همان اندازه اهمیت دارد. در این مجموعه‌ها، خنده، اشک، روابط خانوادگی و چالش‌های اجتماعی به گونه‌ای تصویر می‌شوند که مخاطب احساس می‌کند آیینه‌ای در برابر زندگی روزمره‌اش قرار گرفته است. این یعنی تلویزیون توانسته با زبان داستان، همان چیزی را بیان کند که جامعه در دل خود تجربه می‌کند.

از منظر فرهنگی، این نوع تولیدات یک کارویژه مهم دارند «حفظ و بازسازی هویت جمعی». در دورانی که هجمه رسانه‌های خارجی بی‌وقفه ادامه دارد و سبک‌های زندگی متنوع در حال رقابت برای جذب مخاطب ایرانی هستند، سریال‌های استراتژیک می‌توانند نقطه اتکایی باشند برای آنکه خانواده ایرانی بداند ریشه‌هایش کجاست و آینده‌اش چگونه می‌تواند ساخته شود.

از منظر اجتماعی، این سریال‌ها فرصت انتقال تجربه میان نسل‌ها هستند. وقتی جوانی پای «پسران هور» می‌نشیند یا خانواده‌ای با «نون خ» می‌خندد، در واقع یک پیوند نامرئی میان نسل‌ها شکل می‌گیرد؛ پیوندی که بیش از هر سیاست رسمی، توانایی ایجاد همبستگی و امید اجتماعی را دارد؛ و از منظر اقتصادی ـ رسانه‌ای، ساخت چنین مجموعه‌هایی یک سرمایه‌گذاری راهبردی برای صداوسیماست. در شرایطی که هزینه‌های تولید بالا رفته و پلتفرم‌ها با بودجه‌های کلان وارد میدان شده‌اند، تلویزیون باید با پروژه‌هایی حاضر شود که نه تنها پرمخاطب باشند، بلکه «ارزش افزوده فرهنگی» ایجاد کنند.

درست به همین دلیل است که مجموعه‌های استراتژیک به نوعی بازگشت سرمایه دوگانه دارند: «هم مخاطب جذب می‌کنند و هم سرمایه اجتماعی تولید می‌نمایند». البته مسیر پیش رو ساده نیست. نخستین خطر، گرفتار شدن در دام کلیشه‌هاست. اگر روایت‌ها بیش از حد شعارگونه یا یک‌سویه باشد، مخاطب جوان به سرعت فاصله می‌گیرد. دومین خطر، نادیده گرفتن تغییر ذائقه است. نسل دیجیتال، زبان روایت سریع‌تر و صمیمی‌تر می‌خواهد؛ نسلی که به محتوا‌های متنوع عادت دارد و اگر تلویزیون نتواند تنوع و خلاقیت ارائه کند، او را از دست خواهد داد.

با این حال، فرصت‌ها بیش از تهدیدهاست. سریال‌های استراتژیک اگر درست ساخته و درست معرفی شوند، می‌توانند دوباره تلویزیون را به «انتخاب اول» خانواده ایرانی بدل کنند. همان‌طور که «پایتخت» و «نون خ» سال‌هاست در ایام نوروز مخاطبان میلیونی دارند یا «نجلا» در ماه محرم توانسته دل‌ها را با خود همراه کند، نسل جدیدی از آثار می‌توانند در فصل‌های مختلف سال، یادآور این نکته باشند که تلویزیون هنوز خانه اول قصه‌های ایرانی است.

در نهایت، می‌توان گفت راهبرد رسانه ملی در آینده باید بر همین مسیر متمرکز باشد: سرمایه‌گذاری روی سریال‌هایی که هم سرگرم می‌کنند و هم هویت می‌سازند. سریال‌هایی که نه صرفاً برای پر کردن کنداکتور، بلکه بر‌ای ساختن فردای فرهنگی ایران طراحی شده‌اند. «پسران هور» و «عملیات مهندسی» آغاز این مسیرند، و اگر ادامه یابند، رسانه ملی می‌توانددوباره همان نقشی را بازی کند که سال‌ها در ذهن و قلب مردم داشته است؛ نقشی که نه پلتفرم‌ها و نه شبکه‌های خارجی قادر به جایگزینی آن نخواهند بود.

انتهای خبر/191045/