رد پای جنگ روانی در تضعیف ریال/ اقتصاد کشور در محاصره روایت‌های سیاه گیر افتاده!

به گزارش خبرگزاری آگاه، هر بار که موج تازه‌ای از اخبار جنگی یا حتی احتمال وقوع آن در رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی بالا می‌گیرد، اولین واکنش به این اتفاقات را نه در میدان سیاست، بلکه در تابلوی صرافی‌ها شاهد می‌شویم. تجربه بازار ارز ایران در سال‌های اخیر نشان داده که حتی بدون وقوع هیچ رویداد عملی، صرف تشدید خبر‌های امنیتی می‌تواند در فاصله‌ای کوتاه، ارزش ریال را تحت فشار بگذارد. این همان نقطه‌ای است که جنگ روانی، مستقیم به اقتصاد وصل می‌شود.

در منظومه پیچیده اقتصاد ایران، جایی که ثبات ریال پیوندی ناگسستنی با ثبات سیاسی-امنیتی دارد، مرز میان واقعیت اقتصادی و ادراک جمعی به‌شدت مبهم است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که در مواجهه با موج‌های خبری تنش‌زا چه در سطح منطقه‌ای و چه بین‌المللی اولین و شدیدترین واکنش، نه در حوزه سیاست خارجی، بلکه مستقیماً بر تابلوی معاملات ارزی منعکس می‌شود. این پدیده، تبلور عینی این گزاره است که جنگ روانی، در غیاب شفافیت، به یک سلاح اقتصادی مؤثر تبدیل می‌شود.

فشاز به ارزش ریال به واسطه هجوم هیجانی ناشی از انتظارات منفی

بررسی این مسئله حیاتی که چگونه خبرو گاهی صرفاً شایعه بزرگ‌نمایی‌شده به محرک اصلی نوسانات بازار تبدیل می‌شود نکته اصلی است. برخلاف آنچه در بازار‌های توسعه‌یافته مرسوم است، در ایران، صرف احتمال بروز یک بحران، تقاضای احتیاطی را فعال کرده و مردم را به سمت دارایی‌های امن مانند ارز و طلا سوق می‌دهد؛ روندی که ارزش ریال را نه به دلیل کمبود واقعی منابع، بلکه به واسطه هجوم هیجانی ناشی از انتظارات منفی، تحت فشار قرار می‌دهد.

نکته حائز اهمیت، فراتر از تحریک بیرونی است. زمانی که روایت‌های رسمی داخلی دچار سکوت، تناقض یا عدم شفافیت می‌شوند، این خلأ به بهترین بستر برای نفوذ روایت‌های معاند بدل می‌گردد. این تقابل روایت‌ها، نه تنها بازار ارز را بی‌ثبات می‌کند، بلکه سرایت سریع این تلاطم به بازار‌های دیگراز مسکن و طلا گرفته تا کالا‌های مصرفی هزینه‌ای هنگفت را بر پیکره اقتصاد تحمیل می‌کند.

حالا و امروز در قلب تحولات ژئوپلیتیکی منطقه، مرز میان اخبار امنیتی و پایداری اقتصادی، به‌طور معناداری در اقتصاد ایران مخدوش شده است. هرگاه زمزمه‌های تنش یا اخبار نگران‌کننده از میدان‌های سیاسی به گوش می‌رسد، اولین واکنش، نه در لایه‌های دیپلماتیک، بلکه در تابلوی صرافی‌ها و بازار سرمایه متجلی می‌شود. این پدیده، که در سال‌های اخیر به یک قاعده تبدیل شده، نشان می‌دهد که چگونه جنگ روانی با ابزار‌های رسانه‌ای، می‌تواند مستقیماً به قیمت ریال و معیشت عمومی ضربه بزند؛ حتی پیش از آنکه هرگونه اقدام عملیاتی رخ دهد.

شایعات می‌توانند به راحتی اقتصاد ایران را تحت تاثیر جدی قرار دهند!

امروز، بررسی رفتار بازار ارز در بازه‌های مختلف زمانی تنش‌زا نشان می‌دهد که «خبر» در بسیاری از مواقع نقش محرک اصلی را بازی کرده است و این مسئله تنها محدود به امسال نمی‌شود. برای مثال، در مقطع افزایش تنش‌های منطقه‌ای در فروردین ۱۴۰۳، نرخ دلار آزاد طی کمتر از ده روز بیش از ۱۲ درصد رشد کرد؛ در حالی که نه صادرات متوقف شده بود، نه واردات قفل شده و نه تغییری در عرضه ارز رسمی رخ داده بود. تنها اتفاق، انتشار خبر احتمال بسته شدن تنگه هرمز آن هم نه توسط مقامات مسئول بلکه توسط رسانه‌های خارجی یا همان معاند بود.

در مهرماه همان سال نیز، با تکرار اخبار مربوط به احتمال درگیری مستقیم بین ایران و غرب، بازار ارز در یک بازه دو هفته‌ای حدود ۸ تا ۱۰ درصد افزایش قیمت را تجربه کرد؛ افزایشی که بعد‌ها و با فروکش کردن فضای خبری، بخش قابل توجهی از آن تعدیل شد. اما روال بازگشت به نرخ پیشین، برای ارز در ایران همیشگی نبوده و همیشه پس از تجربه کردن یک جهش قیمتی، بر همان نرخ ثابت می‌ماند. این یعنی حتی شایعات هم می‌توانند به راحتی اقتصاد ایران را تحت تاثیر جدی قرار دهند!

قیمت ارز در تلگرام مشخص می‌شود

سیاوش غیبی‌پور، کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی آگاه، درباره تاثیر اخبار بر احوال اقتصادی ایران، گفت: بازار ایران به‌شدت به انتظارات حساس است و رسانه‌های معاند دقیقا روی همین نقطه دست می‌گذارند. وقتی تیتر‌های پی‌درپی منفی با عناوینی همچون جنگ قریب‌الوقوع و بن‌بست تجارت و انزوای ایران در مجامع بین‌المللی منتشر می‌شود، تقاضای احتیاطی فعال می‌شود؛ به صورت که مردم برای حفظ ارزش دارایی به سمت ارز و طلا می‌روند و همین رفتار جمعی، قیمت‌ها را بالا می‌برد. در واقع، بخشی از کاهش ارزش ریال نه محصول کمبود واقعی ارز، بلکه نتیجه هجوم روانی به بازار است.

وی ادامه داد: اما فقط همین نیست. قبل از آنکه حتی مردم واکنشی از خود نشان دهند، در کانال‌ها و گروه‌های مختلف در فضای مجازی، شاهد افزایش نرخ ارز و تغییرات لحظه‌ای به محض انتشار اخبار هستیم. هنوز هم معلوم نیست چه کسی پشت پرده مدیریت این کانال‌ها قرار دارد ک هیچ‌گاه به سود ایران عمل نمی‌کند. نباید فراموش کرد رسانه‌های معاند الزاما خبر دروغ منتشر نمی‌کنند، بلکه با بزرگ‌نمایی احتمال‌ها، ذهن بازار را جلوتر از واقعیت حرکت می‌دهند و مردم دچار بدبینی به آینده می‌شوند. در ادامه با مشاهده افزایش نرخ ارز، تمامی کالا‌ها در بازار‌های اقتصادی نیز گرانی را تجربه می‌کنند و این چرخه ادامه‌دار است.

دولت مثل همیشه سکوت می‌کند

به گزارش آگاه، طبق برآورد‌های غیررسمی فعالان بازار، در دوره‌هایی که اخبار جنگی به‌صورت گسترده در فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود، تقاضای سفته‌بازانه ارز تا ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. این یعنی حتی اگر بانک مرکزی عرضه را تغییر ندهد، صرف تغییر رفتار تقاضا می‌تواند تعادل بازار را به هم بزند. نکته مهم‌تر آن است که این افزایش قیمت، خیلی زود به سایر بازار‌ها سرایت می‌کند؛ از طلا گرفته تا مسکن و حتی کالا‌های مصرفی که هیچ ارتباط مستقیمی با تحولات سیاسی ندارند.

نکته قابل توجه اینجاست که اثرگذاری این فضاسازی زمانی تشدید می‌شود که در داخل، روایت اقتصادی واحد و شفاف وجود نداشته باشد. سکوت‌های طولانی یا پیام‌های متناقض از سوی مسئولان، تناقض در تصمیم‌گیری برای مسائل ارزی حتی بیان عملکرد‌های نامناسب برای تعیین نرخ ارز یا همان بهتر بگوییم ارزش ریال، در عمل میدان را برای روایت‌سازی بیرونی و سیاه‌نمایی باز می‌گذارد.

در چنین شرایطی، حتی یک شایعه می‌تواند در عرض چند ساعت، چند هزار تومان به قیمت دلار اضافه کند؛ پدیده‌ای که بار‌ها در بازار تجربه شده است. در چنین شرایطی، هزینه اصلی را نه دشمن، بلکه جامعه‌ای می‌پردازد که ناخواسته اسیر فضای هیجانی بازار شده و دولت هیچ توانی برای مدیریت وضعیت آن ندارد.

انتهای خبر/216641/